Η ατοπική δερματίτιδα (ή έκζεμα) είναι εξαιρετικά συχνή. Αν και συνήθως αρχίζει σε βρέφη ηλικίας 3-6 μηνών, μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία ενώ τα τελευταία χρόνια παρατηρείται όλο και συχνότερα ακόμα και σε ενήλικες.

Η παρουσία ατοπικής δερματίτιδας σε ένα βρέφος μπορεί να είναι η απαρχή άλλων αλλεργικών νόσων (ατοπική πορεία).

Πολύ συχνά, μετά την εμφάνιση του εκζέματος αρχίζει να εκδηλώνεται συμπτωματολογία τροφικής αλλεργίας και αργότερα (περίπου στην προσχολική ηλικία) εμφανίζεται αναπνευστική αλλεργία (κατά σειρά συνήθως αλλεργική ρινίτιδα και μετά αλλεργικό άσθμα).

Χαρακτηριστικά της ατοπικής δερματίτιδας

Κύριο χαρακτηριστικό της ατοπικής δερματίτιδας είναι το ξηρό και έντονα κνησμώδες δέρμα.

Ανάλογα με την ηλικία, εντοπίζεται στα μάγουλα, πίσω από τα αυτιά, την εσωτερική επιφάνεια των αγκώνων και των γονάτων, τους καρπούς και αστραγάλους, τον αυχένα, τους βραχίονες κ.α.

Ουσιαστικά, η ατοπική δερματίτιδα οφείλεται σε μια αλυσίδα γεγονότων με αρχή τη διαταραχή του φραγμού της επιδερμίδας.

Αυτή η διαταραχή προκαλεί αφυδάτωση του δέρματος, φαγούρα και κνησμό ο οποίος προκαλεί περαιτέρω βλάβες στην επιδερμίδα καταλήγοντας σε ορορροή, κρούστες, επιμολύνσεις και τελικά πάχυνση του δέρματος (λειχηνοποίηση).

Πρόκειται για μία χρόνια νόσο που χαρακτηρίζεται από εξάρσεις και υφέσεις - χαρακτηριστικά το καλοκαίρι βελτιώνεται και υποτροπιάζει το χειμώνα.

Γι' αυτό και ειδικά στην Ελλάδα, εξαιτίας κυρίως της ηλιοφάνειας, η ατοπική δερματίτιδα κατά κανόνα ξεπερνιέται στην ηλικία των 2-5 ετών.

Απαραίτητη για αυτό προϋπόθεση είναι η πιστή εφαρμογή των κανόνων που περιγράφονται παρακάτω.

Μόνο έτσι, δεν αντιμετωπίζεται απλά μια νόσος με σημαντική επίδραση στην καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής των ασθενών αλλά επιπλέον μειώνονται οι πιθανότητες εμφάνισης άλλων αλλεργικών νόσων στα πλαίσια της ατοπικής πορείας.

Ποιες είναι οι προσεγγίσεις αντιμετώπισης της ατοπικής δερματίτιδας

Τρεις είναι οι προσεγγίσεις αντιμετώπισης.

Η πρώτη είναι αυτή της προσαρμογής της καθημερινότητας και των συνηθειών υγιεινής και δίαιτας.

Ο αλλεργιολόγος συζητά και δίνει γραπτά αναλυτικές οδηγίες που αφορούν στο μπάνιο του παιδιού και τις δραστηριότητές του, τη διατροφή και το ρουχισμό, την έκθεση σε ήλιο, κρύο ή θάλασσα και πολλά άλλα.

Πρωταρχικός στόχος είναι η μείωση όσο γίνεται περισσότερο του κατ' εξοχήν παράγοντα επιδείνωσης της ατοπικής δερματίτιδας, που δεν είναι άλλος από την τριβή και τον ερεθισμό του δέρματος.

Δεύτερη προσέγγιση είναι αυτή της περιποίησης με δερμοκαλλυντικά προϊόντα.

Αυτή κατέχει κεντρικό ρόλο στη θεραπεία της ατοπικής δερματίτιδας εξαιτίας της ενυδάτωσης που παρέχει στο δέρμα και της αντικατάστασης σε αυτό όλων εκείνων των στοιχείων που του λείπουν (π.χ. λιπίδια, ενυδατικά στοιχεία, αντιμικροβιακά πεπτίδια κ.ά.).

Στην αγορά κυκλοφορούν δεκάδες προϊόντα, περισσότερο ή λιγότερο εξειδικευμένα, κάθε ένα από τα οποία έχει διαφορετική θέση ανάλογα με την εποχή του έτους, τον τύπο και το σημείο του δέρματος που πάσχει, την ένταση του εκζέματος, την απαντητικότητα του δέρματος και πολλά άλλα που θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη.

Τρίτη προσέγγιση είναι η φαρμακευτική θεραπεία.

Δυστυχώς, παρά την ενδεχομένως απόλυτα πιστή εφαρμογή των δύο προηγούμενων προσεγγίσεων, η ατοπική δερματίτιδα πολλές φορές έχει εξάρσεις οι οποίες υποδηλώνουν φλεγμονή του δέρματος.

Η φλεγμονή αυτή υποχωρεί μόνο με την κατάλληλη εφαρμογή αντιφλεγμονώδους αγωγής που κατά κανόνα περιλαμβάνει κορτικοειδείς κρέμες και αλοιφές.

Τα τοπικά κορτικοστεροειδή αποτελούν την αγωγή πρώτης γραμμής για την οξεία φάση κυρίως κατά τις εξάρσεις της νόσου.

Οι τοπικοί αναστολείς της καλσινευρίνης (τακρόλιμους, πιμεκρόλιμους) χρησιμοποιούνται σε ασθενείς που δεν απαντούν ικανοποιητικά ή δεν ανέχονται τα τοπικά κορτικοστεροειδή.

Ειδικά το τακρόλιμους μπορεί να χορηγηθεί προληπτικά για τη διατήρηση της νόσου σε ύφεση και την αποτροπή των υποτροπών και των εξάρσεων της ατοπικής δερματίτιδας.

Μη-ειδικά ανοσοκατασταλτικά φάρμακα χρησιμοποιούνται σε σοβαρές ανθεκτικές περιπτώσεις, αλλά και ειδικά τροποποιητικά της νόσου φάρμακα είναι υπό ανάπτυξη.