Όλα τα φάρμακα, από το πιο συνηθισμένο μέχρι το πιο σπάνια χορηγούμενο, εκτός από τις θεραπευτικές δράσεις έχουν και δυνητικά ανεπιθύμητες ενέργειες.
Οι αντιδράσεις αυτές μπορεί να είναι απρόβλεπτες στις οποίες συμμετέχει το ανοσοποιητικό σύστημα (αντιδράσεις υπερευαισθησίας ή αλλεργικές αντιδράσεις).
Εδώ ο ρόλος του αλλεργιολόγου είναι ιδιαίτερα σημαντικός.
Προκειμένου να προκληθεί φαρμακευτική αλλεργία χρειάζεται να έχει προηγηθεί η λήψη του ίδιου ή συγγενικού φαρμάκου τουλάχιστον μία φορά.
Αυτό έχει δύο σημαντικές συνέπειες:
Πρώτον, είναι ουσιαστικά αδύνατο να οφείλεται σε αλλεργία μια αντίδραση η οποία προκλήθηκε την πρώτη φορά λήψης του φαρμάκου.
Δεύτερον, η ανοχή ενός φαρμάκου στο παρελθόν δεν συνεπάγεται οπωσδήποτε ανοχή και στο μέλλον.
Τα συχνότερα συμπτώματα που υποδεικνύουν την πιθανότητα φαρμακευτικής αλλεργίας είναι:
- Η κνίδωσηκαι το αγγειοοίδημα (ψηλαφητές καντήλες, δηλαδή, στο δέρμα που διαρκούν λιγότερο από 24 ώρες, φεύγουν και επανεμφανίζονται σε άλλο σημείο, και οίδημα/πρήξιμο κυρίως στα βλέφαρα, τα χείλη ή τα αυτιά).
- Η αναφυλαξία και το αναφυλακτικό (αλλεργικό) σοκ. Πρόκειται για συστηματική αντίδραση η οποία χαρακτηρίζεται από δερματικά συμπτώματα ταυτόχρονα με συμπτώματα από το αναπνευστικό (βήχας, δύσπνοια, φαγούρα στο λαιμό, καταρροή κ.ά.), το γαστρεντερικό (συνήθως έμετοι) ή το κυκλοφορικό σύστημα (υπόταση και λιποθυμία).
- Εξανθήματα που συνήθως έχουν φαγούρα, κηλιδώδη, διάχυτα (που μοιάζουν με το εξάνθημα της ιλαράς) ή εντοπισμένα (κάθε φορά στο ίδιο σημείο). Ιδιαίτερα επικίνδυνα είναι τα εξανθήματα που συνοδεύονται από πυρετό, αρθραλγίες και φυσαλίδες που μπορεί να αφορούν και τους βλεννογόνους του στόματος, των ματιών ή των γεννητικών οργάνων (σύνδρομο Stevens-Johnson και τοξική επιδερμιδική νεκρόλυση).
Αντίθετα, αντιδράσεις όπως κεφαλαλγία, διάρροιες, ναυτία, ταχυκαρδίες και πόνοι στους μύες συνήθως δεν είναι αλλεργικής φύσης και θα πρέπει να αναζητείται κάποιο άλλο αίτιο.
Τα φάρμακα που προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις συνηθέστερα είναι:
- Αντιβιοτικά - κυρίως οι πενικιλλίνες, οι κεφαλοσπορίνες, οι σουλφοναμίδες και η χλωραμφενικόλη
- Αντιεπιληπτικά όπως η καρβαμαζεπίνη, η φαινοβαρβιτάλη και η φαινυτοΐνη
- Φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην αναισθησία όπως τα μυοχαλαρωτικά και τα υπνωτικά. Στις αντιδράσεις που συμβαίνουν στα χειρουργεία ανήκουν και οι αντιδράσεις στο latex οι οποίες χρήζουν ιδιαίτερης διαγνωστικής προσέγγισης.
- Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη και παυσίπονα όπως η ινδομεθακίνη, η ναπροζίνη, η δικλοφενάκη, η ιβουπροφένη κ.ά. Ιδιαίτερη κατηγορία αποτελεί η αλλεργία στην ασπιρίνη που αφορά κυρίως σε ενήλικες οι οποίοι συνήθως έχουν παράλληλα και άσθμα ή ρινικούς πολύποδες.
- Αντικαρκινικά φάρμακα όπως η πλατίνα και τα παράγωγά της, η κυκλοφωσφαμίδη κ.ά. ή τα νεότερα και πολύ συχνά χρησιμοποιούμενα τα τελευταία χρόνια μονοκλωνικά αντισώματα όπως η ριτουξιμάμπη, η ινφλιξιμάμπη, η σετουξιμάμπη κ.ά.
- Ιδιαίτερης σημασίας, τέλος, είναι η αλλεργία σε σκευάσματα απολύτως απαραίτητα σε ορισμένους ασθενείς όπως η ινσουλίνη.
